Χρήση Αυτόματων Εξωτερικώ Απινιδοτών

Χρήση Αυτόματων Εξωτερικώ Απινιδοτών

Λεοντίου Ιωάννης  RGN, CCN, BSc (Hons)

Πρόλογος

Έχουμε όλοι καταστεί μάρτυρες απωλειών ανθρώπινων ζωών σε δημόσιους χώρους λόγω καρδιακής ανακοπής. Το πιο κάτω άρθρο παρατίθεται για σκοπούς ευαισθητοποίησης τόσο του κοινού όσο και των αρμοδίων στον τομέα της παροχής σωστής, έγκαιρης και αποτελεσματικής επείγουσας φροντίδας σε περιστατικά καρδιακής ανακοπής. Έγινε προσπάθεια απλοποίησης σχετικής και εξειδικευμένης επιστημονικής δουλειάς του συγγραφέα (11ο Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο – 2004, ICU’s and Nursing Web Journal ISSN 1108-7366, 5th issue, January- April 2001).

Η λήψη απόφασης τόσο για την έναρξη των προσπαθειών για καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΠΑ) όσο και για τερματισμό των προσπαθειών, είναι δύσκολη. Η απόφαση σχετικά με το κατά πόσο ένας ασθενής πρέπει ή όχι να υποβληθεί σε ΚΠΑ πολύ συχνά εγείρει στους επαγγελματίες υγείας σοβαρούς προβληματισμούς και ηθικά διλήμματα. Η βασική υποστήριξη της ζωής (ΒΥΖ) ή Βασική Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση (ΒΚΠΑ) αναμένεται να εκτελείται από επαγγελματίες υγείας (νοσηλευτές/ γιατρούς) άσχετα από την ειδικότητα ή το βαθμό τους.

Οι λειτουργοί υγείας που εργάζονται στα τμήματα επειγόντων πρέπει να κατέχουν την προηγμένη γνώση της ΚΠΑ. Έχουν μια ευρεία ποικιλία ευθυνών κατά τη διάρκεια της ΚΠΑ , ευθύνες οι οποίες απαιτούν δεξιότητες, γνώση και εμπειρία.

Επιπρόσθετα, πέραν από τους επαγγελματίες υγείας, σημαντικό ρόλο έχουν να διαδραματίσουν και οι απλοί πολίτες οι οποίοι μπορούν μέσα από απλοποιημένες πρακτικές να εφαρμόσουν προσπάθειες αναζωογόνησης σε περιστατικά ΚΠΑ, εκτός νοσοκομείου, νοουμένου ότι έχουν διδαχθεί μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα (Basic Life Support courses and use of Automated External Defibrillators – ΒΥΖ με χρήση Αυτόματων Εξωτερικών Απινιδοτών) σωστούς τρόπους αντιμετώπισης. Στη Κύπρο αυτά παραχωρούνται από το Κυπριακό Συμβούλιο Αναζωογόνησης (ΚΥΣΑΝ) σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης.

Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση και της Βασική Υποστήριξη της Ζωής (ΒΥΖ)

Να αναζωογονήσεις σημαίνει ότι προσπαθείς να αναβιώσεις ένα αναίσθητο άτομο ή ένα άτομο με προφανή θάνατο. Η πιο κοινή μορφή Αναζωογόνησης είναι Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση (ΚΠΑ), όταν εφαρμόζεται τεχνητή αναπνοή, θωρακικές συμπιέσεις, φαρμακευτική θεραπεία και απινίδωση, σε άτομο μετά από καρδιακή ανακοπή.

Οι βασικές αρχές της ΚΠΑ καθιερώθηκαν μόλις τέσσερις δεκαετίες πριν, όταν η σύγχρονη έννοια της πρακτικής της ΚΠΑ και της επείγουσας φροντίδας είχαν εξελιχθεί με την εισαγωγή των θωρακικών συμπιέσεων.

Η ΒΥΖ σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης περιλαμβάνει την αρχική αξιολόγηση, τη διατήρηση ανοικτών αεραγωγών, το τεχνητό αερισμό και τις θωρακικές συμπιέσεις. Ο σκοπός της ΒΥΖ είναι να διατηρήσει επαρκή αερισμό και κυκλοφορία έως ότου μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα για να αντιστρέψουν την ελλοχεύουσα αιτία της ανακοπής. Γι΄αυτό, έχει χαρακτηριστεί ως υποστηρικτική διαδικασία.

Σήμερα η ΒΥΖ με τη χρήση Αυτόματου Εξωτερικού Απινιδοτή (χορήγηση ηλεκτροσόκ) μπορεί άνετα να εφαρμοστεί από μη επαγγελματίες υγείας νοουμένου ότι αυτοί έχουν τύχει κατάλληλης εκπαίδευσης (Μονοήμερο πρόγραμμα εκπαίδευσης) από αναγνωρισμένο Επιστημονικό Σώμα όπως το ΚΥΣΑΝ που όπως έχει προαναφερθεί είναι επίσημα εξουσιοδοτημένο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης για διεξαγωγή τέτοιων προγραμμάτων.

Τι είναι ο Αυτόματος Εξωτερικός Απινιδοτής;

Είναι μια συσκευή που χορηγεί απινίδωση (ηλεκτροσόκ) σε θύμα με καρδιακή ανακοπή.Είναι πολύ εύκολη και σχετικά ασφαλής στη χρήση.
Χορηγεί αυτόματα απινίδωση αφού προηγηθεί η επικόλληση ειδικών ηλεκτροδίων στο θώρακα του θύματος.
Τονίζεται ότι προϋποθέτει εξοικείωση του χρήστη με τις συγκεκριμένες οδηγίες του κατασκευαστή και των πρωτοκόλλων που εφαρμόζονται.
Οι ΑΕΑ καθοδηγούν το χρήστη ηχητικά (φωνητικές οδηγίες) και αφού τοποθετηθούν τα ηλεκτρόδια στο θώρακα του θύματος, γίνεται αυτόματη ανάλυση του καρδιακού ρυθμού και αυτόματη χορήγηση ηλεκτροσόκ αν χρειαστεί.

Επιβίωση από την καρδιακή ανακοπή

Η επιβίωση από την καρδιακή ανακοπή βελτιστοποιείται όταν το γεγονός είναι διαπιστωμένο (συμβαίνει δηλαδή εκείνη τη στιγμή) και η ΚΠΑ αρχίζει αμέσως. Η επιβίωση των ασθενών μειώνεται εντυπωσιακά εάν οι προσπάθειες αναζωογόνησης δεν αρχίσουν άμεσα από τη στιγμή της ανακοπής. Η πιθανότητα ανάταξης στο πρώτο λεπτό αρρυθμιών που αποτελούν την αιτία της ανακοπής είναι 90% αν χρησιμοποιηθεί απινίδωση (χορήγηση ηλεκτροσόκ) ενώ με την παρέλευση 10 λεπτών η πιθανότητα επιβίωσης είναι 0% Medronic2005). Από τα πιο πάνω αποδεικνύεται η σημασία της απινίδοσης το συντομότερο δυνατό μετά την ανακοπή.

Κατάρτιση στην ΚΠΑ

Άσχετα με την ειδικότητα ή το βαθμό που κατέχουν οι λειτουργοί υγείας αναμένεται να είναι ικανοί στην εκτέλεση ΒΥΖ. Κυριαρχούν τρία βασικά συστατικά: δεξιότητες, γνώση και προσεγγίσεις. Η Αναζωογόνηση είναι μια ζωτικής σημασίας ικανότητα, η οποία πρέπει να διδαχθεί σωστά και να αναθεωρείται τακτικά. Ως εκ τούτου, η εξομοίωση περιστατικών ανακοπής (simulated arrests) ως μέθοδος διδασκαλίας συστήνεται ανεπιφύλακτα.
Προχωρημένη ΚΠΑ – Τρόποι εμπλοκής Λειτουργών Υγείας και Κοινού

Η προχωρημένη ΚΠΑ συνδυάζει την ΒΥΖ με τη χρήση των ειδικών τεχνικών και του εξοπλισμού για διατήρηση του αερισμού και της κυκλοφορίας. Τα βασικά συστατικά περιλαμβάνουν την εξασφάλιση ενός ανοικτού αεραγωγού, την αναγνώριση των αρρυθμιών, την απινίδωση, την διασφάλιση ενδοφλέβιας πρόσβασης, τον ηλεκτροκαρδιογραφικό έλεγχο και την φαρμακευτική θεραπεία. Σε περιπτώσεις καρδιακής ανακοπής, η αντιμετώπιση ακολουθεί το σχετικό αλγόριθμο που υποδεικνύεται από τις οδηγίες (European Resuscitation Council 2005).

Oι λειτουργοί υγείας που εργάζονται στα Τμήματα Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών και στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας όπου ο καρδιακός έλεγχος απαιτείται, πρέπει να κατέχουν μια καλή βασική γνώση της ηλεκτρικής καρδιακής δραστηριότητας, και των ηλεκτροκαρδιογραφικών επαρμάτων ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τις καρδιακές αρρυθμίες.

Το κοινό, τηρουμένων των προϋποθέσεων που έχουν ήδη αναφερθεί, μπορεί να αυξήσει το ποσοστό επιτυχίας τόσο στην ποσότητα όσο και στην ποιότητα των επιβιώσεων εξωνοσοκομειακά, εφαρμόζοντας τις παρεμβάσεις που διδάσκονται στα προαναφερθέντα προγράμματα Αναζωογόνησης. Περαιτέρω ζητήματα σχετικά με τη Αναζωογόνηση αναδεικνύονται μέσα από τη βιβλιογραφία. Υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα, τα οποία μπορεί να χρειαστούν ιδιαίτερη αντιμετώπιση παράλληλα με τις οδηγίες ΒΥΖ και προχωρημένης ΚΠΑ. Παραδείγματα θα μπορούσαν να είναι η εγκυμοσύνη, η υποθερμία, ο πνιγμός, η αναφυλαξία, η ηλεκτροπληξία, η δηλητηρίαση και η υπερβολική λήψη φαρμάκων. Οι δεξιότητες στην παιδιατρική ΚΠΑ πρέπει να είναι υποχρεωτικές για το προσωπικό που παρέχει φροντίδα σε παιδιά. Υπάρχει ανάγκη για τη βελτιωμένη παιδιατρική ΚΠΑ και συνεχή ενημέρωση των γονιών και συγγενών τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά από τις προσπάθειες αναζωογόνησης.

Γνώσεις και απόδοση στην ΚΠΑ

Οι λειτουργοί υγείας σε εξειδικευμένους χώρους θεωρούνται ως αποδοτικότεροι στη ΚΠΑ επειδή απλούστατα έχουν να αντιμετωπίσουν περιστατικά καρδιακής ανακοπής συχνότερα από άλλους που εργάζονται σε μη εξειδικευμένα τμήματα. Γενικά, η γνώση διατηρείται καλύτερα από τις δεξιότητες. Όσον αφορά τις βασικές δεξιότητες ΚΠΑ, αυτές επιδεινώνονται με το χρόνο ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει τακτική εφαρμογή.

Επάρκεια, Αυτοπεποίθηση και Εμπειρία στην ΚΠΑ

Προκειμένου να είναι επαρκής στην εφαρμογή της ΚΠΑ, ο κάθε «διασώστης» θα πρέπει να αναθεωρεί τις δεξιότητές του/της τουλάχιστον κάθε τρεις έως έξι μήνες για να βρίσκεται έτσι σε κάποιο σταθερό επίπεδο.
Μερικοί αισθάνονται λιγότερο από βέβαιοι στην πλήρη εφαρμογή των δυνατοτήτων τους λόγω της ευθύνης που επιφορτίζονται. Κυριαρχεί το φαινόμενο η εμπειρία να αυξάνει την αυτοπεποίθηση αλλά όχι την ικανότητα. Η εμπειρία δεν είναι κανένα υποκατάστατο της κατάρτισης. Γι αυτό και στα προγράμματα που το ΚΥΣΑΝ διεξάγει δίδει περισσότερη ανατροφοδότηση στην απόδοση κατά τη διάρκεια της κατάρτισης, καθώς επίσης επισημαίνει την λανθασμένη αυτοπεποίθηση που η εμπειρία φέρνει μερικές φορές, έτσι ώστε να μπορεί να βελτιωθεί η σχέση μεταξύ αυτοπεποίθησης και επάρκειας.
Στο κάτω κάτω, η αυτοπεποίθηση είναι μια προσωπική υπόθεση που διαμορφώνεται από την αντίληψη και τη μεμονωμένη εμπειρία του ατόμου, και η εμπειρία από την άποψη των προσόντων δεν εξισώνεται απαραιτήτως με την εμπειρία στον αριθμό καρδιακών ανακοπών που αντιμετωπίζονται.

Ρόλος των ‘διασωστών» στην ΚΠΑ

Πολλοί στόχοι που έχουν αναληφθεί από επαγγελματίες υγείας θα μπορούσαν σήμερα να εκτελεσθούν από το κοινό. Η Βασική καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση διδάσκεται ακόμα και από το σχολείο. Η χρήση του Αυτόματου Εξωτερικού Απινιδοτή εφαρμόζεται στο Εξωτερικό από απλούς πολίτες εδώ και καιρό.Όλες οι προσπάθειες αποσκοπούν σε αλλαγές προς όφελος του ασθενή είτε εντός είτε εκτός νοσοκομείου. Αποτελέσματα θα έχουμε όταν πετύχουμε να επιτελούμε αυτό που είναι σωστό με το σωστό τρόπο για το σωστό ασθενή στο σωστό χρόνο.Η ενδοτραχειακή διασωλήνωση, η ενδοφλέβια παρακέντηση και η απινίδωση συχνά ενσωματώνονται στις μεταβασικές σειρές μαθημάτων για αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών θεωρούνται ως «διευρυμένοι ρόλοι» για τους επαγγελματίες υγείας στα ΤΑΕΠ. Οι δεξιότητες αυτές δεν αποτελούν όμως αντικείμενο εκπαίδευσης για το κοινό. Η εφαρμογή μόνο βασικών αρχών όπως διάνοιξη και διατήρηση των αεραγωγών, τεχνητή αναπνοή, θωρακικές συμπιέσεις, και ταχεία απινίδωση με ΑΕΑ είναι αρκετά για να σωθεί μια ζωή.

Η Κατάσταση στην Κύπρο

Πέραν της κατάρτισης στο βασικό επίπεδο σπουδών σχετικά με την ΒΥΖ στη Νοσηλευτική Σχολή των νοσηλευτών/τριών διδάσκεται και πιο προηγμένη γνώση στα μετεκπαιδευτικά προγράμματα εντατικής νοσηλείας. Μια επίπονη προσπάθεια έχει ξεκινήσει με την διάδοση, κυρίως του προγράμματος Advanced Life Support που μέχρι σήμερα διεξάγεται σε συνεργασία του Κυπριακού Συμβουλίου Αναζωογόνησης (ΚΥΣΑΝ) με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης.

Δεν υπάρχει όμως, δυστυχώς, καμία έρευνα για διαπίστωση του επιπέδου γνώσεων και εμπειριών ή ακόμα και του τρόπου με τον οποίο οι Κύπριοι λειτουργοί υγείας εμπλέκονται στην ΚΠΑ.

Δεν υπάρχει καθιερωμένη πολιτική από πλευράς αρμοδίων υπηρεσιών σε σχέση με την ΚΠΑ.

Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο.

Δεν υπάρχει καθιερωμένος θεσμός Λειτουργού Αναζωογόνησης (Resuscitation Officer) ο οποίος θα μπορούσε να αναλάβει τη συγκέντρωση στοιχειών σε εθνικό επίπεδο, να καταρτίζει την ομάδα αντιμετώπισης ΚΠΑ σε κάθε νοσηλευτήριο, να προγραμματίζει τη διεξαγωγή προγραμμάτων εκπαίδευσης, να λειτουργεί ως κρίκος με κεντρικό φορέα και άλλες χρήσιμες δραστηριότητες.

Αποτελεί ευθύνη όλων η βελτίωση της επιβίωσης των θυμάτων καρδιακής ανακοπής γι αυτό ας επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στην εξάλειψη των πιο πάνω ΔΕΝ!

Πρωταρχικός στόχος είναι να βελτιωθεί η φροντίδα του συνανθρώπου μας με καρδιακή ανακοπή. Επομένως, πρέπει οι αρμόδιοι πολιτειακοί φορείς (Κυβέρνηση και Βουλή) να προχωρήσουν άμεσα στην υιοθέτηση νόμου που να κατοχυρώνει το κοινό να μπορεί να εφαρμόζει απινίδωση με τη χρήση ΑΕΑ εκτός νοσοκομείου σε δημόσιους χώρους για μείωση των θανάτων από ανακοπή εκτός νοσοκομείου.

Λεοντίου Ιωάννης

RGN, CCN, BSc (Hons)

– Πρόεδρος Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών (ΠΑΣΥΝΜ)

– Μέλος Δ.Σ Κυπριακού Συμβουλίου Αναζωογόνησης– Εκπαιδευτής Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αναζωογόνησης